САРНЫ ШҮЛГҮҮД

Тэр үдэш бороо орсон
Тэргэл саранд би
Хөлөө дүрж үзсэн…
Энэ бол яруу найрагч Т.Эрдэнэцогтын хайку шүлгүүдийнх нь ууган нь. Энэ шүлэг хэрхэн төрснийг би мэдэх билээ.
Нэгэн цэвэрхэн бүсгүй ангийнхаа самбар дээр “Тэргэл саран” гэж бичсэнээс үүдэн “Энэ хэвээрээ шүлэг бич” гэснээр бүгд тэргэл сарны тухай шүлэг бичицгээсний дотроос хамгийн сайн нь энэ шүлэг байсан юм. Чухам яагаад ийм шүлэг төрөх болсон шалтгааныг яаж ч мөшгөн хөөгөөд иш мухрыг нь олохгүй л болов уу.
Магадгүй ангийн охидын сор болгон үзэсгэлэнт бүсгүй тэр үгийг бичсэн болоод ч тэр байж мэднэ. Аль эсвэл яруу найрагч тэргэл сарны тухай мэдэрч, бодож явсан нь тэр өдөр боловсорсон ч байж мэднэ. Магадгүй бурхан тэнгэр ч түүнд зарлигласан байж мэднэ. Юутай ч энэ шүлгийг

Аниргүйн ертөнц, түүний шүлэгч

Түмэн-Өлзийн Эрдэнэцогт бол 1990-ээд оны Монголын яруу найрагт дуудах нэртэй, дугуйлах буйртай залуусийн нэг. Түүний амгалан дөлгөөн, даруу байдал яруу найрагт нь нөлөөлж, аядуу намуун уянга, тунгалаг сэрэл мэдрэмж голлосонмонгол ахуй, монгол сэтгэлгээтэй, байгалийн дүр зургаар дамжуулан хүний сэтгэхүйг илэрхийлсэн богино шүлгүүд нь анхаарал татаж байна. Өөрийн үеийнхний эстрад маягийн шүлгүүд, хэлбэр голдуу хөөцөлдсөн хөнгөн дэврүүн байдлаас ангид нухацтай шүлгүүд нь энэ яруу найрйгч “ясны шүлэгч” гэдгийг нотолно. “Товчхон бичнэ гэдэг бол авьяастайн төрх” гэж А.П.Чехов хэлсэн. Түүний шүлгүүд товч бөгөөд тодорхой байгаа нь улигт урт шүлгүүдийн үерт автсан энэ цаг дор таатай санагдана. “Ганц морин хараацай тоно дээгүүр эргэлдэж”, “эвдэрхий сүмд амрагууд үнсэлцэж”, “удган үүл нярайлж”,

Ээжийн үг

“Үгийн уургаар санааны морь барина” гэдэг амаргүй биз ээ.
Хүгийнхээ анхны номыг уншиж,сэтгэлийнхээ үгийг бичиж үлдээх ховорхон завшаан надад тохиолоо.Миний хүү 11 настай байхдаа анхны шүлгийг бичиж, хэнд ч уншуулалгүй зөвхөн ахдаа захианд хийж явуулсан боловч, хэнэггүй ах нь удаж удаж ирүүлсэн хариу захиандаа дүүгийнхээ тэр шүлгийн тухай нэг ч үг цухуйлгаагүй байсныг би энэ мөчид дурсан санаж байна. Дөрвөн жилийн өмнө “Ил товчоо” сонинд миний хүүгийн анхны шүлгүүд зурагтайгаа хэвлэгдсэн юм. Тэр үед би Дорнодод байлаа. Шүлэгтэй сониныг нь гадуур эрээд олсонгүй.Тэгэхээр нь аймгийн төвийн номын санд очиж уншлаа. Би гэдэг хүн анх удаа номын санд сууж байгаа нь тэр. Уг нь би хүүгээ лам болгох юмсан гэж боддог байлаа. Заримдаа эмч юм уу багш болговол дээр юм шиг санагдана. Харин өөрөө бол нисгэгч болно гэж үргэлж ярина. Өөрийн гэсэн зам мөртэй, өөрийн гэсэн дуу хууртай, өөрийн гэсэн ном судартай байна гэдэг сайхаан. Ном бүтээнэ гэдэг буяны үрийг тарихтай адил хэмээн би сүсэглэн бодож сууна. Өвөг дээдсийн үед манайх гэдэг айл ширээтэй хаас тамгатай хэдэн адуутай байлаа. Түүн лүгээ миний хүүгийн шүлгүүд “тамгатай” юм шиг танигддаг байх болтугай. “Үгийн уургаар санааны морь барина” гэдэг амаргүй биз ээ. Хүүдээ болоод уран бүтээлч анд нөхдөд нь жирийн сайхан амьдарч, жирийн сайхан бүтээл туурвиарай хэмээн ерөөж уран бүтээлийнх нь аяны харгуйг ээж нь сүүгээр мялаая. Эрсэн бүхнээ олж, олсон бүхэнээ олны хүртээл болгож байгаарай , миний хүү.
1998-2-9-ний билигтсайн өдөр
Ядамын Түмэн-өлзий
Ном эрдмийн цагаан мөр арвижин дэлгэрэг.